De energietransitie versnelt. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat uiterlijk in 2030 zo’n 1,5 miljoen bestaande woningen in Nederland aardgasvrij zijn en dat Nederland in 2050 helemaal aardgasvrij is. Dat betekent dat niemand meer kookt op aardgas. En dat niemand meer zijn huis verwarmt op aardgas. Een grote operatie met ingrijpende gevolgen voor iedereen.
Als netwerkbedrijf spelen wij een cruciale rol in die omschakeling. De meest voor de hand liggende opties als vervanging van aardgas zijn het aanleggen van warmtenetten of all electric oplossingen. Maar we kunnen niet overal warmtenetten aanleggen. En niet overal kunnen woningen dusdanig geïsoleerd worden, dat ze all electric kunnen worden. Soms zijn andere energievormen nodig, bijvoorbeeld waterstof of groen gas.
Het is een complex opgave om wijken aardgasvrij te maken. De proeftuinen zijn ontzettend belangrijk om te leren.
Diverse gemeenten zijn geselecteerd om mee te doen aan het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Met het programma wil het ministerie kennis en ervaring stimuleren om woonwijken succesvol aardgasvrij te maken. In zogenoemde ‘proeftuinen’ leren we hoe we wijken aardgasvrij kunnen maken en zoeken we passende alternatieven. Samen leren we hoe we stap voor stap de overstap maken van aardgas naar duurzame energie. En hoe we de kosten van de energietransitie beheersbaar kunnen maken.
Jos Brandwijk (relatiemanager Oost-Nederland): “Proeftuinen zijn ontzettend belangrijk om te leren hoe we samen met onder andere bewoners, gebouweigenaren, woningcorporaties en energieleveranciers een bestaande wijk aardgasvrij kunnen maken. Wij helpen de gemeenten daar graag bij. Met elkaar moeten we ervoor zorgen de we meeste kosteneffectieve aanpak hanteren en de energierekening betaalbaar blijft.”
Alliander zoekt actief de samenwerking met gemeenten, woningcorporaties, bewoners en andere betrokken partijen. Op die manier helpen we hen te beslissen over een nieuwe duurzame energievoorziening. Bijvoorbeeld door het delen van onze kennis over bestaande netten, over mogelijke warmte-alternatieven, maar ook de technische en financiële consequenties van die alternatieven.
Omschakelen naar alternatieven voor aardgas?
De komende jaren schakelen we om naar alternatieve warmtebronnen. Denk daarbij aan individuele warmte-oplossingen op basis van duurzame elektriciteit (zon en wind). Maar ook collectieve warmtenetten, zoals een Buurt EnergieSysteem. En wat te denken van groen gas en waterstof (daar waar all-electric niet mogelijk is)? Benieuwd hoe wij momenteel al die mogelijke alternatieven aan het onderzoeken zijn? Lees dan hier verder.
Zoals we nu in een energietransitie zitten (we gaan van het aardgas af), zo zaten we in de jaren zestig van de vorige eeuw óók in een energietransitie. Toen stapte Nederland juist over op aardgas. De nieuwe energiebron wordt op dat moment in grote hoeveelheden aangeboord bij Slochteren in Groningen.
Van de één op de andere dag plots wereldnieuws zijn. Het overkwam boer Boon uit Kolham, een klein Gronings dorpje in de gemeente Slochteren. Onder zijn akker werd op 29 mei 1959 een aardgasveld ontdekt. De afmetingen ervan zijn gigantisch. Dat er aardgas in de bodem kan zitten, wist men al voor de Tweede Wereldoorlog. Met de ontdekking van de aardgasbel in Slochteren neemt de winning van aardgas een enorme vlucht. De vondst van het aardgasveld luidt plotseling het einde in van het kolentijdperk.
In een aantal jaar tijd wordt door het hele land een gasleidingnetwerk uitgerold. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) wordt de concessiehouder, terwijl het transport in handen komt van Gasunie. Om het aardgas de huizen in te krijgen, moet het gas rechtstreeks de buizen in. Dat vergt aanpassingen aan de leidingen, doordat de druk van stadsgas twee keer zo groot is als bij aardgas. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor de omschakeling. Een enorme operatie, waarbij Nederland in sneltreinvaart overgaat op aardgas.
De nieuwe, goedkopere brandstof geeft bijna twee keer zoveel warmte af. Alle huishoudens moeten worden voorzien van nieuwe branders en sproeiers. Alleen al in Amsterdam keken tachtig controleurs 280.000 aansluitingen na. Zo’n 600 per dag. Monteurs kregen nieuwe onderdelen in zakjes mee en draaiden wijk voor wijk de gaskranen in de nacht van zondag op maandag dicht. Leidingen kregen bij het verbindingsstuk een harslaag, zodat er geen gas kon ontsnappen en pijpen werden omgelegd. Gastoestellen werden omgebouwd en fornuizen vervangen.
We staan nu dus volop in een nieuwe energietransitie. Is de transitie van toen, in de jaren zestig van de vorige eeuw, te vergelijken met de transitie van nu? Nee. Van stadsgas naar aardgas overgaan, zoals toen, lijkt op de operatie van nu. Maar de overgang van nu is ingrijpender. Bij het overgaan van aardgas op alternatief waterstof is het niet voldoende om branders en sproeiers te vervangen. Er zullen ook meetopstellingen en toestellen vervangen moeten worden. En als het gekozen alternatief een warmtenet of all electric is, dan is dat weer van een andere orde qua benodigde infrastructuur en aanpassingen in huis. En vergeet niet dat de aantallen van nu ook fors hoger liggen dan toen, want Nederland is gegroeid. Dat heeft veel effect op de kosten van de energietransitie. Met zes miljoen aansluitingen en nog 28 jaar te gaan tot 2050, is een tempo van 800 woningen per dag omzetten noodzakelijk.